عليرضا ايزدپور در گفت‌وگو با ايسنا سمنان، با بيان اينکه آسيب‌هاي اجتماعي در يک دهه اخير رشد قابل توجهي داشته، تصريح کرد: ريشه آسيب‌ها را نيز بايد در عوامل متعدد و متنوعي جست‌وجو کرد.
وي با بيان اينکه بيشترين آسيب‌هاي مبتلابه کشور و استان اعتياد و طلاق است، گفت: اين آسيب‌ها از سال 87 سير صعودي گرفته است همچنان‌که در حال حاضر متاسفانه اعتياد زنان در حال افزايش است.
وي از آسيب‌هايي که در بستر خانواده اتفاق مي‌افتد به عنوان بخش مهمي از ديگر آسيب‌هاي اجتماعي نام برد و خاطرنشان کرد: اين آسيب‌ها شامل همسرآزاري، کودک‌آزاري، معلول و سالمند آزاري و... است که متاسفانه امار قابل توجهي در جامعه ايراني دارد اما بدرستي منعکس نمي‌شود.
اين جامعه‌شناس با اشاره به دلايل و چرايي بسياري از خشونت‌هاي خانگي در جامعه ايراني، گفت: علت بسياري از خشونت‌هاي خانگي و کتک‌کاري‌ها عدم ارتباط و تعامل صحيح در بستر خانواده است.
ايزدپور با بيان اينکه آمار اعتياد در خانم‌ها در ده سال گذشته از 3درصد به 8 درصد در جمعيت معتادين رسيده گفت: امروزه به علت صنعتي شدن جوامع و شهرنشيني و گسترش ارتباطات اجتماعي ميزان اعتياد در بين خانم‌ها رو به فزوني است.
کاهش شديد گفتگو در سطح خانواده‌ها
اين کارشناس ارشد جامعه‌شناسي با اشاره به راهکارهاي مقابله با آسيب‌هاي نوپديد در جامعه گفت: در دنياي امروز که قرن انفجار اطلاعات است. خانواده‌ها بايد خود را براي مقابله با آسيب‌هاي نوپديد که برآمده از فضاي مجازي است، توانمند کنند.
وي افزود: يکي از آسيب‌هايي که امروزه در بستر خانواده ايجاد شده اين است که ارتباطات در سطح خانواده محدود شده و تعاملات بين افراد خانواده رو به کاهش است.
وي گفت: يکي از نشانه‌هاي کم شدن ارتباط بين اعضاي خانواده رسيدن سطح گفتگو در 24 ساعت به 17 دقيقه است که آمار خطرناکي است.
ايزدپور با بيان اينکه در دنياي امروز نمي‌توان کودکان را محصور کرد، افزود: بايد فرهنگ صحيح استفاده از امکانات جديد به فرزندان آموزش داده شود. آنها بايد ياد بگيرند که در طول روز چقدر از اينترنت و موبايل استفاده کنند يا چقدر کتاب بخوانند.
وي افزود: امروز متاسفانه برخي خانواده‌ها کودکان‌شان را به حال خود رها کرده‌اند و مي‌گويند نمي‌شود کاري انجام داد، آنها ساعت‌ها وقت را صرف تهيه کردن وسايل مورد نياز فرزندان و رسيدگي به مشکلات جسمي آنها مي‌کنند اما وقت زيادي را براي تربيت و پرورش کودکان و مطالعه کتاب‌هاي تربيتي و مراجعه به مشاور نمي‌کنند.
وي با بيان اينکه افسردگي و عدم تعامل در جوامع امروز با افزايش محسوسي روبرو بوده، افزود: مقابله با اين امر نيازمند توانمند شدن افراد در بعد رواني و اجتماعي است.
مديرکل بهزيستي استان سمنان ادامه داد: يکي از مشکلات حوزه‌هاي اجتماعي در ايران اين است که هر فردي در اين حوزه خود را صاحبنظر دانسته و راهکار ارائه مي‌دهد.
اين مدرس دانشکده روان‌شناسي دانشگاه سمنان با بيان اينکه حوزه اجتماعي يک حوزه تخصصي است و در اين حوزه نيز مانند حوزه پزشکي و ديگر حوزه‌ها متخصصين بايد صاحبنظر باشند، گفت: يکي از مشکلات حوزه اجتماعي اين است که هر کسي به راحتي در اين حوزه مداخله مي‌کند و در بسياري اوقات همين نسخه پيچيدن‌هاي غيرمتخصصانه و غيرکارشناسانه افراد را دچار آسيب‌هاي جبران‌ناپذير مي‌کند.
در آسيب‌هاي اجتماعي با يک شبکه علّي
و مجموعه علل سر و کار داريم
ايزدپور در پاسخ به اين سوال که آسيب‌هاي اجتماعي چه آسيب‌هاي ديگري را ممکن است به دنبال داشته باشند؟ گفت: آسيب‌هاي اجتماعي هيچ وقت تک علتي نيستند بلکه مجموعه‌اي از علل در به وجود آمدن آنها موثر است، مانند اعتياد که مي‌تواند باعث روي آوردن افراد به سرقت نيز شود و يا سارق مرتکب قتل نيز شود يا علت‌هاي مختلف که سبب طلاق مي‌شوند و طلاق موجب کودک آزاري شود و يا همچنين فرد بيکار به سمت اعتياد روي آورده و فردي که کار دارد معتاد شود و کارش را از دست بدهد.
وي افزود: براي کاهش آسيب‌هاي اجتماعي حتما بايد به اين شبکه علي و مجموعه علل توجه شود مثلا در پاسخ به اين سوال که چرا مشکل اعتياد در جامعه حل نمي‌شود مي‌توان گفت مساله اعتياد علل جسمي، رواني و اجتماعي دارد ولي ما فقط تمرکز را روي علل جسمي گذاشته و سم‌زدايي کرديم ولي مداخلات اجتماعي و رواني را رها کرده‌ايم و مشکل خانواده و اشتغال فرد معتاد را حل نکرده‌ايم.
واکسن پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي آموزش مهارت‌هاي اجتماعي است
ايزدپور با بيان اينکه موفقيت در زمينه کاهش آسيب‌هاي اجتماعي در سايه خرد جمعي و تعامل بين بخشي به وجود مي‌آيد، افزود: ما زماني مي‌توانيم در جامعه شاهد کاهش آسيب‌هاي اجتماعي باشيم که خود را براي مقابله با اين آسيب‌ها توانمند و مسلح کرده باشيم و آموزش‌هاي لازم را ببينيم و اين نيازمند همکاري همه مسؤلان و دستگاهاي اجرايي و رسانه‌ها است.
وي با بيان اينکه براساس برنامه ششم طي 5 سال بايد 25 درصد آسيب‌هاي اجتماعي کاهش يابد، افزود: آسيب‌هاي اجتماعي هميشه وجود دارد و جلوگيري از رشد آسيب‌ها خود موفقيت است.
ايزدپور اظهار کرد: همان‌گونه که واکسني که به بچه‌ها تزريق مي‌شود جنبه پيشگيري دارد آموختن مهارت‌هاي اجتماعي و دادن آموزش‌هاي لازم به خانواد‌ها و کودکان در سنين دبستان و بالاتر و آشنايي آنها با خطرات آسيب‌هاي اجتماعي در قالب متون درسي يا منابع فوق برنامه، واکسن پيشگيري از اين آسيب‌ها محسوب مي‌شود.
مديرکل بهزيستي استان سمنان در رابطه با اقدامات انجام شده در بهزيستي استان براي پيشگيري از افزايش آسيب‌هاي اجتماعي گفت: بهزيستي استان در دو بخش اقدامات پيشگيرانه و دفتر امور آسيب‌ديدگان در راستاي کاهش آسيب‌هاي اجتماعي تلاش مي‌کند.
وي افزود: در بخش اقدامات پيشگيرانه،فعاليت‌هايي در زمينه بيشگيري و درمان اعتياد، آموزش مهارت‌هاي زندگي و آگاه‌سازي خانواده‌ها،مشاوره به جوانان در آستانه ازدواج و اقداماتي براي پيشگيري از روي آوردن به اعتياد و طلاق انجام مي‌شود.
وي ادامه داد: در اين بخش بيشتر خدمات آموزشي و مداخلات پيشگيرانه است و تلاش مي‌شود که آسيب اجتماعي ايجاد نشود.
وي اضافه کرد: در دفتر امور آسيب‌ديدگان و معاونت اجتماعي نيز تلاش مي‌شود تا اگر آسيبي ايجاد شد وارد مرحله ديگر و سطوح بالاتر نشود مثلا اگر کودکي خياباني است به مواد مخدر مبتلا نشود يا اگر معتاد شد مبتلا به ايدز نشود.
وي افزود: در اين بخش فعاليت‌هايي مانند خط تلفني 123 (اورژانس اجتماعي)، ساماندهي کودکان خياباني، طرح کاهش طلاق، و مهارت حل مساله به افراد آموزش داده مي‌شود.
اين کارشناس ارشد جامعه‌شناسي با بيان اينکه در سال‌هاي اخير آسيب‌هاي اجتماعي روند رو به رشدي داشته است،گفت: جامعه بايد هم در سطح کلان هم در سطح ميانه و خرد برنامه مدوني براي کنترل و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي داشته باشد و در برنامه‌ها به بحث سلامت اجتماعي نيز توجه ويژه‌اي شود.
اين مدرس دانشگاه خواستار حمايت مالي بيشتر از دستگاه‌هاي مسئول در اين بخش شد و افزود: در بعد سلامت اجتماعي اقدامات خوبي انجام نشده و بودجه‌هاي خوبي تخصيص نيافته است.
وي با بيان اينکه خيلي از آسيب‌ها ممکن است پنهان باشد و اگر به موقع مداخله نشود ما را دچار مشکل مي‌کنند، خاطرنشان کرد: با برنامه‌ريزي مدون و تعامل بين‌بخشي در برنامه ششم بايد شاهد کاهش آسيب‌هاي اجتماعي باشيم.
وي تصريح کرد: براي کاهش آسيب‌هاي اجتماعي سازمان‌ها بايد از دولت محوري خارج و به سمت جامعه محوري و خانواده محوري حرکت کنند.
راه مقابله با آسيب‌هاي اجتماعي کاربردي ساختن آموزه‌هاي ديني است
يک کارشناس مذهبي نيز در مورد رويکرد مذهب به آسيب‌هايي مانند تکدي‌گري، طلاق و اعتياد به ايسنا گفت: دين اسلام ابتدا با پيشگيري و سپس با درمان نوعي خاص از زندگي ديني براي پيروان خود شکل مي‌دهد.
وجيهه اشرفي گفت: دين اسلام در گام نخست با دادن،جهان‌بيني ويزه‌اي ابتدا زير بناي شکل‌دهي به زندگي دين‌دارانه را مي‌سازد و در مرحله بعد با ارائه آداب و دستورالعمل‌هاي خاص براي همه ابعاد زندگي انسان، به آنها سفارش مي‌کند که آداب اسلامي را رعايت کنند و از همه عواملي که موجب نزديکي و شباهت آنها به مخالفان اسلام است پرهيز کنند تا به سعادت دنيا و اخرت دست يابند.
وي با اشاره به جايگاه بالاي کار در دين مبين افزود: دين اسلام، کار و تلاش را براي حفظ عزت و کرامت انسان واجب و آن را مايه سربلندي مي‌داند و عزت افراد با ايمان را در سايه قناعت و بي‌نيازي از ديگران و چشم نداشتن به مال مردم دانسته است.
اين کارشناس مسائل مذهبي ادامه داد: از سوي ديگر دين اسلام با تاکيد بر اينکه کار کردن نقش مهمي در بهداشت رواني انسان دارد، بيکاري را عامل افکار و خيالات شيطاني مي‌داند که مي‌تواند سبب ناهنجاري‌هاي ديگري مانند اعتياد شود.
وي افزود: دين اسلام در کنار تشويق افراد به کار و تلاش و پرهيز از تکدي‌گري، براي جلوگيري از کاهش ثمرات کار و روزي افراد را به عدم کفران نعمت و اسراف و شکر شايسته خداوند و همچنين پرداخت خمس و زکات به بندگان نيازمند توصيه مي‌کند.
اين کارشناس با بيان اينکه سيره معصومين (ع) و تاکيد قرآن بر روابط مبتني بر حسن خلق، محبت و گذشت براي رضاي خدا است، تصريح کرد: حفظ کرامت انساني جايگاه بسيار بالايي در دين اسلام دارد.
اين کارشناس مذهبي در مورد نگرش دين به طلاق نيز گفت: زن و مرد طبق روايات براي رسيدن به کمال نيازمند يکديگرند و خانواده بهترين مکان براي پيمودن اين مسير است.
وي با بيان اينکه خانواده مناسب‌ترين گزينه براي پايه‌گذاري بنيان اجتماع است، افزود: از آنجا که همت والاي دين بر ايجاد روابطي با نشاط ميان زن و شوهر است از اين رو دين مبين با همه عواملي که موجب گسست خانواده و طلاق است، مبارزه مي‌کند چرا که سيره معصومين (ع) و تاکيد قرآن بر روابط مبتني بر حسن خلق، محبت، و گذشت و ايثار براي خدا است.
اسلام، طلاق را آخرين راه
و مغبوض‌ترين حلال مي‌داند
اشراقي افزود: دين اسلام حفظ بنيان خانواده را بر اساس محبت دو سويه تعريف مي‌کند وطلاق را بعنوان آخرين راه و مغبوض‌ترين حلال قرار داده است و در صورت وجود فرزندان، رابطه آنها با والدين، و در صورت ازدواج مجدد نگه‌داشتن عده را سفارش مي‌کند که همه اين‌ها روش‌هايي براي تکريم خانواده است.
اين مدرس حوزه با بيان اينکه دين مقدس اسلام هم از آسيب‌ها پيشگيري و هم براي درمان آنها راه‌حل ارائه مي‌دهد افزود: دين اسلام با دعوت به حسن معاشرت، نهي از ايجاد زمينه‌هاي خشونت، سفارش به کم کردن توقعات و انتظارات و روحيه پذيرش عذر طرف مقابل و سفارش به اصلاح روابط بين دو طرف سعي بر از بين رفتن طلاق دارد.
اشرفي در مورد نگرش مذهب به تکنولوژي‌هاي نوين نيز گفت: بي‌ترديد تکنولوژي‌هاي نوين و خصوصا فضاي مجازي همان‌طور که تاثير زيادي در پيشرفت و رفاه داشته آسيب‌هايي نيز به دنبال داشته است. لذا با توجه به اصالت اصل حاکميت قانون خدا و ارجحيت آن بر تمام اصول، بهره‌وري از تکنولوژي‌هاي نوين يک فرصت است که بايد مراقبت شود که به يک تهديد تبديل نشود.
اين کارشناس مسائل مذهبي با بيان اينکه طبق آيات قران(138 بقره) زندگي بدون رنگ و بوي خدايي و بي‌توجهي به ياد خدا، شيطان را قرين زندگي مي‌سازد لذا بايد از آن اجتناب کرد.
وي ادامه داد: حاکميت قانون خدا؛ بستر رشد را براي بشر فراهم کرده و تکنولوژي‌هاي نوين نيز، بهره‌وري را براي بشر کامل و انسان را به کمال مطلوب او مي‌رساند، ولي بايد توجه شود که اين فناوري و تکنولوژي‌ها، بدون حاکميت قانون الهي، موجب کاهش آداب و رسوم فرهنگ اسلامي – ايراني، کاهش صله ارحام، بي‌توجهي به حس مسؤليت در خانواده و در بين خواهران و برادران ديني و در نهايت جايگزين الگوهاي غيرسالم به جاي الگوهاي سالم و آسماني و مقدس مي‌شود.
اين کارشناس مذهبي در مورد راه مقابله با آسيب‌هاي اجتماعي گفت: براي مقابله با اين آسيب‌ها بايد با شناخت سپس تبيين تعاليم دين به صورت زيبا، آموزه هاي ديني را در جزيي‌ترين مواضع زندگي کاربردي ساخت و با اهميت دادن به موضوع انتظار و فراهم ساختن زمينه حضور، به تمايلات اجتماع جهت داد و با آسيب‌شناسي و مقابله با جريان‌هاي انحرافي و انديشه‌هاي نادرست و تقويت آداب و رسوم ديني، قدم موثري در رفع و دفع آسيب‌هاي اجتماعي برداشت.
مراکز ديني با ترويج صحيح دين با نسخ ناکارامد غربي و شرقي مقابله کنند
اشرفي در مورد نقش حوزه‌هاي علميه و مراکز ديني در کاهش آسيب‌هاي اجتماعي به ايسنا گفت: مراکز ديني و حوزه‌هاي علميه رسالت کليدي در تبليغ و تبيين دين به عنوان يک روش زندگي دارند و بايد در ايام خاص مانند محرم و ماه رمضان و ساير ايام که وجه تبليغ اهميت خاصي دارد به طور صحيح در جهت ترويج دستورات مقدس اسلامي، با نسخه‌هاي نا کارآمد غربي و شرقي مقابله کنند و با قرار دادن مباحث نظري به صورت قابل فهم در دسترس مخاطبان در حوزه عمل آن مطالب را کاربردي کنند .
وي افزود: بهترين جايگاه براي درک تعاليم دين اسلام؛متخصصان و کارشناسان متعهد و دلسوزي است که با تلاش خود سعي مي‌کنند فطرت پاک انسان‌ها را به حيات طيبه نزديک کنند.
افراد بزهکار همواره اين توهم را دارند که بزهکار نيستند
محبوبه قدس کارشناس مسؤل مداخله و اورژانس اجتماعي بهزيستي استان در رابطه با عوامل موثر در سوق يافتن افراد به سمت بزهکاري گفت: عوامل مختلفي مانند ويژگي‌هاي شخصيتي فرد، خانواده و جامعه در اين امر تاثيرگذارند.
وي افزود: افراد بزهکار همواره اين توهم را دارند که بزهکار نيستند و رفتار بزهکارانه شان را قبول ندارند آنها خود را مبرا از آسيب مي‌دانند.
کارشناس مسؤل مداخله و اورژانس اجتماعي بهزيستي سمنان در مورد تاثير خانواده و جامعه بر افراد بزهکار نيز گفت: اگر خانواده‌ها نظارت کافي نداشته باشند فرد مشکلش را، به علت عدم ارتباط عاطفي کافي با خانواده در ميان نمي‌گذارد وگروه همسالان تاثير بيشتري روي او مي‌گذارند.
وي افزود: اگر خانواده‌ها تعامل خوبي با فرزندان داشته باشند، هم گروه همسالان را کنترل و هم تاثير جامعه را کم مي‌کنند.
قدس تصريح کرد: مهمترين راه پيشگيري افراد از ابتلا به آسيب‌هاي اجتماعي نهادينه کردن هنجارهاي اجتماعي و دين و فرهنگ اسلام در نهاد افراد است.
وي با بيان اينکه فرد اگر از خودآگاهي کافي برخوردار باشد به سمت آسيب‌ها نمي‌رود، افزود: فرد اگر مهارت نه گفتن را داشته باشد در برابر فشار گروه همسالان تسليم نمي‌شود و در اين مورد خانواده‌ها بايد آگاهي لازم را به فرزندان بدهند و دستگاه‌هاي فرهنگ‌ساز نيز بايد از ظرفيت رسانه‌ها براي فرهنگ سازي و نشان دادن عواقب افرادي که دچار آسيب شده‌اند براي پيشگيري و تبديل نمودن تهديد‌ها به فرصت استفاده کنند.
آسيب‌هاي اجتماعي حذف شدني نيسند اما قابل کنترل‌اند
اين کارشناس بهزيستي استان سمنان در مورد آسيب‌هايي مانند تکدي‌گري در جامعه نيز گفت: تکدي‌گري جرم است و برخي افراد آن را منبع درامدي براي خود قرار داده‌اند.
وي با بيان اينکه براساس آيين نامه ساماندهي متکديان، وظايف سازمان‌ها و دستگاه‌هاي اجرايي مشخص شده و افراد متکدي گروه هدف بهزيستي توسط بهزيستي ساماندهي مي‌شوند، گفت: افراد جامعه با کمک به فرد متکدي باعث تشويق او مي‌شوند و ممکن است تکدي‌گري به آسيب‌هاي ديگري مانند سرقت، اعتياد و پخش مواد مخدر منجر شود.
قدس در خصوص آسيب‌هاي اجتماعي گفت: براساس آمار مراجعه کنندگان به مراکز استان سمنان، بيشترين آسيب در اين استان، اعتياد و طلاق است.
اين کارشناس مداخله و اورژانس اجتماعي در خصوص جرايمي مانند کودک‌آزاري و همسرآزاري نيز گفت: اگر فرد کودک آزار بداند اين کار او جرم است و دادستان به عنوان مدعي‌‌العموم وارد مي‌شود مشکل خود را رفع مي‌کند.
قدس تصريح کرد: خط تلفن 123 براي شهروندان آماده خدمت‌رساني به کساني است که مورد خشونت‌هاي خانگي قرار گرفته اند و خط 1480 نيز به صورت رايگان به افراد مشاوره غيرحضوري مي‌دهد.
به هر روي وجود آسيب‌هاي اجتماعي يکي از واقعيت‌هاي جامعه امروز ما است لذا بايد در گام نخست وجود اين واقعيت را پذيرفت و در گام دوم براي درمان و رويارويي با آن در جست‌وجوي راهي موثر بود. راهي که بيش از هر کس کارشناسان و تحصيل‌کردگان و صاحب‌نظران مسائل اجتماعي و روان‌شناختي نشاني را مي‌دانند.
عليرضا عربي